Το Κάστρο του Κότσινα

Γύρω στα 1210, ο Φόσκαρι Ναβιγκαγιόζι, Ενετός δούκας και φεουδάρχης της Λήμνου, κατασκεύασε ένα κάστρο έκτασης περίπου 4 στρεμμάτων, σε τεχνητό γήλοφο ύψους 20 μέτρων. Το περιέβαλλε τάφρος που συγκοινωνούσε με τη θάλασσα, ενώ από τη βορεινή πλευρά τα τείχη ήταν θεμελιωμένα μέσα στο νερό. Οι οχυρώσεις, έφταναν σε ύψος 6 μέτρων.

Το οχυρό, κατά το 15ο αιώνα δέχτηκε σφοδρές επιθέσεις από τους Τούρκους με αποκορύφωμα τη νικηφόρα μάχη του Κότσινα το 1475. Το κάστρο πέρασε τελικά στα χέρια των Τούρκων, το 1479, μετά την παραχώρηση ολόκληρου του νησιού από τους Ενετούς και παρέμεινε στην κυριαρχία τους έως το 1655 που ανακαταλήφθηκε από τους Ενετούς. Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, μέσα στο κάστρο, χτίστηκε μια εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία, που σήμερα στη θέση της βρίσκεται ο Ναός της Ζωοδόχου Πηγής.

Φεύγοντας οριστικά από το νησί οι Ενετοί, το 1657, κατέστρεψαν τις οχυρώσεις του κάστρου και σήμερα σώζονται ελάχιστα μέρη της οχύρωσης, στη βόρεια πλευρά, δηλαδή την πλευρά της θάλασσας.

Οι θρύλοι που σχετίζονται με το Κάστρο του Κότσινα είναι πολλοί. Ο πιο γνωστός όμως είναι ο θρύλος της Μαρούλας, της νέας που πρωτοστάτησε στη μάχη του Κότσινα το 1475, της οποίας το άγαλμα υπάρχει στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής.